Nghệ thuật xăm mình của Nhật Bản, được biết đến với tên gọi Irezumi (入れ墨), không chỉ là một hình thức trang trí cơ thể mà còn là một di sản văn hóa sâu sắc, mang đậm tính biểu tượng và lịch sử. Khác với những phong cách xăm hiện đại, Irezumi đòi hỏi sự kiên nhẫn, kỹ năng bậc thầy và một triết lý thẩm mỹ độc đáo.
Lịch sử và nguồn gốc
Irezumi có một lịch sử lâu đời, bắt nguồn từ thời Jomon (khoảng 10.000 TCN – 300 TCN), khi người dân xăm mình để thể hiện địa vị xã hội, tín ngưỡng hoặc đánh dấu thân phận. Tuy nhiên, hình thức Irezumi mà chúng ta biết ngày nay bắt đầu phát triển mạnh mẽ vào thời Edo (1603-1868).
Vào thời kỳ này, xăm hình ban đầu được sử dụng để đánh dấu tội phạm, một hình phạt nhằm phân biệt họ với những người khác. Tuy nhiên, cùng lúc đó, các nghệ sĩ xăm hình bắt đầu lấy cảm hứng từ những bản khắc gỗ Ukiyo-e nổi tiếng, đặc biệt là các tác phẩm kể về những anh hùng và chiến binh trong tiểu thuyết cổ điển như Thủy Hử . Điều này đã biến hình xăm từ một dấu ấn của sự xấu hổ thành một biểu tượng của sự dũng cảm, lòng trung thành và sức mạnh.
Những người lính cứu hỏa, thợ xây và lao động chân tay cũng bắt đầu tìm đến hình xăm. Dần dần, Irezumi không còn là dấu hiệu của tội lỗi, mà trở thành một biểu tượng của lòng dũng cảm, sự trung thành, và tinh thần phản kháng. Từ một hình thức trừng phạt, Irezumi đã được những người thuộc tầng lớp thấp hơn trong xã hội “tái tạo” thành một biểu tượng nghệ thuật mang đậm tính cá nhân và ý nghĩa cộng đồng.
Phong cách và kỹ thuật
Điểm đặc trưng của Irezumi là các hình xăm thường có kích thước lớn, bao phủ toàn bộ lưng, tay, chân hoặc thậm chí cả cơ thể, tạo nên một “bộ áo” nghệ thuật. Các tác phẩm này không chỉ là một hình ảnh đơn lẻ mà là một tổng thể được thiết kế hài hòa, với phông nền là mây, sóng nước, gió hoặc lửa.
Kỹ thuật Tebori: Đây là kỹ thuật xăm truyền thống, sử dụng một que tre gắn kim để đưa mực vào da bằng tay. Kỹ thuật này đòi hỏi sự kiên nhẫn tuyệt vời từ cả nghệ sĩ lẫn người được xăm. Kỹ thuật Tebori tạo ra những đường nét và màu sắc có chiều sâu, đặc biệt là hiệu ứng chuyển màu sống động, mà máy xăm hiện đại khó có thể tái tạo.
Màu sắc và phông nền: Mực được sử dụng trong Irezumi thường có màu đen và đỏ, tạo nên sự tương phản mạnh mẽ. Phông nền không chỉ lấp đầy khoảng trống mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện cảm xúc và tạo bối cảnh cho nhân vật chính.
Các biểu tượng chính và ý nghĩa
Mỗi hình ảnh trong Irezumi đều mang một ý nghĩa sâu sắc, phản ánh triết lý sống và văn hóa Nhật Bản.
| Biểu tượng | Ý nghĩa chính | Ý nghĩa chi tiết |
| Rồng (Ryu) | Sức mạnh, trí tuệ, bảo vệ | Gắn liền với nước, mây; mang lại may mắn và sức mạnh phi thường |
| Cá chép (Koi) | Kiên trì, dũng cảm, quyết tâm | Truyền thuyết cá chép vượt vũ môn hóa rồng; tượng trưng cho thành công và sự kiên cường |
| Hổ (Tora) | Sức mạnh, dũng cảm, bảo vệ | Thường được xăm để mang lại may mắn và quyền lực |
| Phượng hoàng (Ho-oh) | Tái sinh, bất tử, may mắn | Đại diện cho sự cao quý và vẻ đẹp |
| Hoa anh đào (Sakura) | Vẻ đẹp thoáng qua, mong manh | Nhắc nhở con người trân trọng từng khoảnh khắc trong cuộc sống |
| Quỷ Oni / Hannya | Sự dữ dội, mặt tối của con người | Oni: linh hồn độc ác. Hannya: ghen tuông, hận thù; thường dùng để xua đuổi tà ma |
Irezumi trong xã hội hiện đại
Mặc dù Irezumi đã trở thành một loại hình nghệ thuật được công nhận trên toàn thế giới, nhưng ở Nhật Bản, nó vẫn còn mang nhiều định kiến. Trong quá khứ, Irezumi thường gắn liền với giới yakuza (xã hội đen), dẫn đến việc nhiều nơi công cộng như suối nước nóng (onsen), phòng gym vẫn cấm người có hình xăm.
Tuy nhiên, thế hệ nghệ sĩ trẻ đang nỗ lực thay đổi quan điểm này. Họ tiếp tục kế thừa kỹ thuật truyền thống nhưng cũng kết hợp các yếu tố hiện đại, giúp Irezumi ngày càng trở nên gần gũi và được chấp nhận rộng rãi hơn.
Irezumi không chỉ là một hình xăm mà là một tác phẩm nghệ thuật trên cơ thể, một hành trình để thể hiện bản sắc và lòng tự hào. Nó là sự kết hợp hoàn hảo giữa vẻ đẹp thẩm mỹ, triết lý sống và lịch sử văn hóa, biến cơ thể người thành một bức tranh sống động, kể lại những câu chuyện về sự dũng cảm, kiên cường và tinh thần bất khuất của con người.
